Import wojskowych dronów do Ukrainy (aktualizacja 2025)

Zasady celne i podatkowe dotyczące importu dronów

Od czasu pełnowymiarowej inwazji Rosji w 2022 roku, Ukraina znacząco złagodziła podatki importowe oraz procedury dotyczące dronów i powiązanych technologii wojskowych. Normalnie importowane drony podlegałyby standardowym opłatom celnym (taryfie celnej) oraz 20% podatkowi VAT. Jednakże specjalne środki wojenne zwolniły większość importów dronów z tych kosztów:

• Zwolnienia z VAT i cła: W lutym 2023 roku parlament zwolnił BSP (drony, w tym quadcoptery) oraz niektóre urządzenia optyczne (kamery termowizyjne, noktowizory, itp.) z opłat celnych i VAT voxukraine.org voxukraine.org. Zrobiono to, aby zachęcić wolontariuszy i wojsko do zakupów. Początkowo zwolnienie obejmowało jedynie gotowe drony, co dawało zagranicznym dronom przewagę cenową nad lokalnymi produktami voxukraine.org. W maju 2023 roku prawo zostało zmienione, obejmując także zwolnieniem importowane komponenty do dronów (materiały, elektronikę itp.) wykorzystywane przez krajowych producentów voxukraine.org, wspierając produkcję krajową.
• Przedłużone do 2025 roku: Te zwolnienia podatkowe nadal obowiązują. Pod koniec 2024 roku rząd przedłużył zwolnienie z VAT na drony i wybrane dobra obronne co najmniej do 1 stycznia 2026 roku golaw.ua golaw.ua. W praktyce 98% dronów importowanych na początku 2025 roku wjechało do kraju bez cła uawire.org uawire.org, odzwierciedlając szerokie zwolnienia. Drony przywożone jako pomoc wojskowa lub humanitarna są również zwolnione z podatków. Przykładowo, przesyłki oznaczone dla Sił Zbrojnych lub zatwierdzonych organizacji wolontariackich przechodzą przez odprawę celną bez VAT i cła na uproszczonych zasadach dla „dóbr obronnych”.
• Uproszczenia celne: Rząd uprościł również dokumentację wymaganą przy imporcie dronów. Rezolucja Rady Ministrów z końca 2022 roku pozwoliła na odprawę niektórych dóbr obronnych (w tym dodanych do listy w 2023 roku dronów) z zastosowaniem „uproszczonych procedur” i bez konieczności składania zwyczajowych zabezpieczeń finansowych voxukraine.org. Oznacza to, że importerzy dronów na cele obronne nie muszą już wpłacać kaucji ani zaliczki podatkowej na granicy. Ponadto wiele modeli dronów podwójnego zastosowania (np. komercyjne quadcoptery) nie wymaga już specjalnych certyfikatów lub zezwoleń do importu w czasie stanu wojennego english.nv.ua. W sierpniu 2023 roku rząd usunął obowiązek przedstawiania niektórych dokumentów i certyfikatów przy imporcie cywilnych lub podwójnego zastosowania dronów, co przyspieszyło procedurę english.nv.ua.
• Warunki zwolnienia: Aby skorzystać z tych ulg podatkowych, import ma co do zasady dotyczyć użytku wojskowego lub humanitarnego. W praktyce organizacje wolontariackie, fundacje charytatywne lub jednostki służb mundurowych mogą importować drony i akcesoria bez podatków. Ustawa uchwalona w 2023 roku wprost przewidywała zwolnienie z podatku dla sprzętu importowanego „na żądanie organizacji wolontariackich” voxukraine.org. Także prywatne firmy czy osoby fizyczne mogą skorzystać z ulg, jeśli drony są przeznaczone na potrzeby wojenne. (Przykładowo: prywatny darczyńca kupujący drony, aby przekazać je armii, nie zapłaci VAT). Dla kontrastu — import drona wyłącznie w celach rekreacyjnych lub komercyjnej odsprzedaży mógłby teoretycznie podlegać VAT, ale ogólne zwolnienie obejmuje szeroko pojmowane „bezzałogowe statki powietrzne”, więc w 2025 roku praktycznie każdy import małych dronów jest zwolniony z podatku. Służby celne Ukrainy podają, że przytłaczająca większość sprowadzanych dronów korzysta obecnie ze stanu zerowego VAT i cła uawire.org uawire.org.
• Waluta i płatności: Na początku wojny Narodowy Bank Ukrainy wprowadził kontrolę kapitału, co utrudniło zagraniczne zakupy wolontariuszy. Ta regulacja została również złagodzona – od połowy 2024 roku NBU rozszerzył listę towarów obronnych, które wolontariusze mogą kupować za granicą (wyraźnie dodając komponenty BSP) ukrinform.net. Limity na terminy płatności i transfery walutowe zostały zniesione dla importerów realizujących państwowe zamówienia obronne ukrinform.net. Dzięki temu wolontariusze i firmy mogą swobodnie kupować drony lub części za granicą bez naruszania przepisów walutowych.

Podsumowując, import dronów na Ukrainę w 2025 roku jest w większości zwolniony z opłat celnych i VAT, o ile są przeznaczone do użytku obronnego. Zwolnienia podatkowe — pierwotnie tymczasowe — były wielokrotnie przedłużane z powodu trwającej wojny. Przekłada się to na znacznie niższe koszty importowanych dronów, co zachęca zarówno do oficjalnych zakupów, jak i działających oddolnie importów wolontariackich wspierających ukraińską flotę dronów voxukraine.org golaw.ua.

Dostawa i logistyka: kanały, koszty i terminy

Dostarczanie dronów wojskowych na Ukrainę odbywa się różnymi kanałami, w zależności od odbiorcy. Poniżej przedstawiono przegląd typowej logistyki dostaw — wraz z metodami wysyłki, kosztami i czasem tranzytu — dla różnych rodzajów odbiorców:

1. Osoby prywatne: Importy na małą skalę, zwykle przez usługi pocztowe lub przewóz osobisty. Prywatna osoba w Ukrainie (np. wolontariusz kupujący drona DJI dla wybranej jednostki) może zamówić drona online lub kupić go za granicą i przywieźć osobiście.

• Kanały: Najczęściej wykorzystywane są międzynarodowe usługi kurierskie (np. DHL, FedEx) lub bagaż osobisty. Wiele osób korzysta z firm kurierskich lub ukraińskiej poczty (Nova Poshta Global), aby sprowadzić drony z krajów sąsiednich. Inni przywożą drony autem lub samolotem jako rzeczy osobiste.
• Czas dostawy: Wysłanie drona z UE na Ukrainę zwykle zajmuje 1–2 tygodnie przy użyciu komercyjnych przewoźników, w zależności od sytuacji na granicy. Osobiście można przekroczyć granicę polsko-ukraińską z dronem nawet w ciągu jednego dnia (choć na czas mogą wpłynąć podróż i kontrole). Ze względu na warunki wojenne bezpośrednie loty komercyjne na Ukrainę są zawieszone, więc przesyłki zazwyczaj docierają przez Polskę, dalej lądem.
• Koszty: Mały dron konsumencki (np. DJI Mavic) jest lekki, więc przesyłka lotnicza może kosztować 50–100 USD. Wolontariusze często konsolidują paczki, by zmniejszyć koszty; niektóre firmy kurierskie oferują rabaty na przesyłki humanitarne. W przypadku własnego przywozu koszty są minimalne (paliwo lub opłata za bagaż). Brak podatków importowych (jak wspomniano: w praktyce drony hobbystyczne też są objęte zwolnieniem), więc główny koszt to sam dron i przesyłka. Prywatni importerzy powinni jednak pamiętać o odpowiednim opakowaniu i ubezpieczeniu ze względu na ryzyko uszkodzeń — zwłaszcza w przypadku delikatnej optyki.

2. Firmy prywatne: Komercyjni importerzy lub wykonawcy obronni sprowadzający drony do odsprzedaży lub na własny użytek firmowy. Firmy na Ukrainie (np. dystrybutor technologii czy prywatna agencja ochrony) mogą importować drony w celu odsprzedaży lub wykorzystania operacyjnego.

• Kanały: Zazwyczaj korzystają z spedytorów, firm transportowych lub frachtu lotniczego do sprowadzania przesyłek hurtowych. Ponieważ przestrzeń powietrzna Ukrainy jest zamknięta dla cywilnego transportu towarowego, ładunki są często dostarczane lotniczo do pobliskiego węzła (Warszawa, Rzeszów w Polsce itp.), a następnie przewożone ciężarówkami przez granicę. Firmy czasem współpracują także z państwowymi służbami logistycznymi w przypadku kontraktów obronnych.
• Czas realizacji: Oficjalny transport towarowy z UE może trwać od 1 do 3 tygodni, a z rejonów zamorskich dłużej. Czas obejmuje odprawę celną (obecnie szybka dla dronów) oraz organizację transportu lądowego w konwoju, jeśli to konieczne. Większe militarne systemy dronowe (skrzynie ze sprzętem) często przypływają lub przylatują do Europy, a następnie jadą konwojami lądowymi na Ukrainę, co może wydłużyć czas oczekiwania o kolejne tygodnie ze względu na harmonogramy.
• Koszty: Koszty logistyczne firm obejmują międzynarodowe opłaty transportowe (które wzrosły podczas wojny) oraz ubezpieczenie. Dodatkowe opłaty za paliwo na trasie z Polski są znaczne; wynajem dedykowanego busa z Warszawy do Kijowa może kosztować kilka tysięcy dolarów. Jednak, ponieważ drony i ich komponenty nie są ciężkie, koszt jednostkowy pozostaje możliwy do udźwignięcia. Kluczowe: firmy importujące drony w ramach programów rządowych nie płacą VAT ani cła, co obniża koszt o około 20–30% uawire.org. W przypadku importu do odsprzedaży komercyjnej, VAT nalicza się zwykle przy sprzedaży, lecz sam import jest zwolniony z cła do 2025 roku. Firmy mogą być zmuszone inwestować w bezpieczne magazynowanie i transport na terenie Ukrainy (np. strzeżone magazyny czy tajna dostawa do jednostek frontowych), co zwiększa koszty logistyczne.

3. Organizacje pozarządowe i wolontariusze: Grupy pozarządowe dostarczające drony jako pomoc wojskową. Sieci wolontariuszy to kręgosłup ukraińskich dostaw dronów, często finansowane przez zbiórki i działające poza oficjalnymi kanałami.

• Kanały: Wolontariusze wykorzystują nieformalne i szare szlaki. Popularną metodą jest zakup dronów w krajach sąsiadujących (Polska, Litwa itp.), a następnie przewóz ich busami lub nawet autobusami na Ukrainę washingtonpost.com washingtonpost.com. Wiele NGO utrzymuje hubs logistyczne w Polsce – przekazane drony i wyposażenie zbierane są w Warszawie lub Rzeszowie i stamtąd jadą hurtowo ciężarówką razomforukraine.org razomforukraine.org. Niektóre organizacje korzystają również z kurierów lub przesyłek oznaczonych jako pomoc humanitarna. W okresach wzmożonego zapotrzebowania, wolontariusze ręcznie przewozili przez granicę setki dronów, czasem konwojami. Jeden z czołowych wolontariuszy skarżył się, gdy 500 dronów DJI Mavic utknęło na granicy Polski przez opóźnienia w papierach, ilustrując obsługiwane wolumeny forbes.com.
• Czas realizacji: Dostawy wolontariackie mogą być zadziwiająco szybkie. Rzeczy pilnie potrzebne bywają pozyskiwane i dostarczane na front w ciągu kilku dni. Przykładowo, w jednym przypadku prośba żołnierzy o określony sprzęt (w tym drony) została spełniona w niecałe dwa tygodnie dzięki sieci wolontariuszy działającej w całej Europie washingtonpost.com washingtonpost.com. Standardowy transport z Polski do ukraińskiej jednostki to zazwyczaj 2–5 dni, uwzględniając przejście graniczne i koordynację. Wolontariusze często omijają biurokrację, dzięki czemu ich dostawy bywają szybsze niż oficjalne zakupy.
• Koszty: NGO zazwyczaj polegają na przekazanym transporcie i pracy społecznej, obniżając koszt do minimum. Wiele sieci korzysta z wolontariuszy-kierowców (np. cywile z Polski i Ukrainy) używających prywatnych pojazdów lub wynajmowanych busów podczas cotygodniowych kursów z zaopatrzeniem washingtonpost.com. Paliwo i wynajem auta to główne wydatki – niektóre sieci deklarują użycie własnych oszczędności na utrzymanie busów washingtonpost.com. Przewiezienie partii dronów wolontariackim busem z Polski to czasem tylko koszt paliwa i opłat drogowych (kilkaset dolarów), co przekłada się na praktycznie zero za jednego drona, jeśli koszt rozłożyć na dziesiątki sztuk. Co więcej, dzięki zgłoszeniu tych transportów jako pomoc humanitarna lub wojskowa, mają one priorytet na granicy i są zwolnione z podatków. Główne wyzwania i „koszty” dla NGO to zapewnienie bezpiecznego przejazdu (by kierowcy nie trafili w strefę walk) oraz czasem problemy formalne, jeśli dokumentacja jest niepełna. (Warto dodać, że Ukraina uprościła przepisy: wolontariusze nie muszą już uzyskiwać dawnych certyfikatów państwowych przy darowiznach dronów voxukraine.org.)

4. Instytucje państwowe i armia (oficjalne kanały): Transfery państwowe lub dostawy zakupione przez MON. To oficjalny import przeznaczony dla Sił Zbrojnych Ukrainy lub innych instytucji państwowych.

• Kanały: Duże drony wojskowe dostarczane są w ramach oficjalnych kanałów zazwyczaj przez państwowe samoloty transportowe lub konwoje. Na przykład tureckie Bayraktar TB2 UCAV zakupione przez Ukrainę zostały dostarczone samolotem transportowym lub lotem tureckich sił powietrznych bezpośrednio na Ukrainę lub na pobliskie lotnisko, na podstawie porozumień rządowych. Zachodnie drony (jak amerykańskie zwiadowcze czy amunicja krążąca) są zwykle transportowane do Polski i przekazywane ukraińskiemu wojsku. Część pomocy trafia wojskowymi samolotami transportowymi (np. amerykańskie C-17 z bronią do Polski), a potem jest przewożona lądem w eskorcie. Są też doniesienia o logistycznych hubach NATO w Polsce i Rumunii, gdzie oficjalna pomoc, w tym drony, jest przygotowywana do dalszego transportu.
• Czas realizacji: Oficjalne dostawy uzbrojenia mogą być przyspieszone lub opóźnione w zależności od złożoności zamówienia. Mały sprzęt (ręcznie uruchamiane drony itp.) zawarty w pakietach pomocy dociera na Ukrainę w ciągu kilku dni do kilku tygodni od zatwierdzenia, bo jest przewożony standardowymi konwojami z bronią. Duże systemy lub wymagające szkolenia (np. skomplikowane systemy z naziemną stacją sterowania) to kwestia tygodni lub miesięcy na dostawę i uruchomienie. Oficjalne importy stawiają bezpieczeństwo nad szybkość – wysyłki są koordynowane na najwyższym szczeblu, by uniknąć przechwycenia, co może wydłużać czas, ale zapewnia niezawodność transportu.
• Koszty: Dla rządu Ukrainy koszt dostawy jest zwykle pokrywany przez kraj dostarczający lub jest wliczony w kontrakt. Jeśli Ukraina kupuje drony, kwota zawiera transport do bezpiecznego punktu. Przykładowo cena Bayraktar TB2 (ok. 5 mln USD za drona w poprzednich kontraktach) obejmowała transport i wsparcie szkoleniowe voxukraine.org voxukraine.org. Przekazane drony nie generują kosztów po stronie Ukrainy, a sojusznicy używają własnych wojskowych kanałów logistycznych do ich doręczenia. Brak opłat celnych i VAT przy oficjalnej pomocy militarnej – przesyłki te są zwolnione na mocy prawa i zazwyczaj pomijają cywilne procedury celne. Oficjalny import ma zatem „zielony korytarz”: minimalną biurokrację i brak dodatkowych kosztów po dostawie. Zadaniem ukraińskiej armii jest wtedy jedynie dystrybucja i utrzymanie sprzętu, nie zajmowanie się importem.

Porównanie tras importowych: Tabela poniżej podsumowuje kluczowe różnice:

Tabela: Logistyka dostaw dronów według typu odbiorcy. Oficjalne importy wojskowe korzystają z szybkiego, bezpłatnego transportu, podczas gdy wolontariusze korzystają z improwizowanych tras, by szybko doręczyć sprzęt na front.

Oficjalne vs szare trasy zaopatrzenia: Różnice prawne i proceduralne

W czasie wojny Ukraina była świadkiem zarówno oficjalnych kanałów importowych, jak i rozległej „szarej” sieci tras zaopatrzenia sprzętu wojskowego prowadzonej przez wolontariuszy. Różnią się one statusem prawnym, procedurami oraz ryzykiem:

• Oficjalny import (legalna trasa): Oficjalny import obsługiwany jest przez instytucje rządowe lub licencjonowanych wykonawców zbrojeniowych zgodnie z ustalonymi przepisami. Obejmuje to bezpośrednie transfery broni między rządami oraz zamówienia przez Ministerstwo Obrony. Z prawnego punktu widzenia wojskowe drony (uznawane za uzbrojenie lub towary podwójnego zastosowania) wymagają certyfikatów końcowego użytkownika oraz licencji eksportowych od kraju pochodzenia. W czasie wojny wiele państw sojuszniczych przyspiesza te zatwierdzenia dla Ukrainy. Dokumentacja jest załatwiana na poziomie państwowym, co zapewnia pełną legalność. Po dotarciu do Ukrainy oficjalny import jest formalnie rejestrowany (np. dodawany do inwentarza wojskowego) i rozprowadzany przez system logistyczny armii. Urzędnicy muszą stosować się do ukraińskich przepisów o imporcie broni, ale – jak wspomniano – przepisy te zostały liberalizowane (uproszczono formalności, podniesiono limity zysku itp.), by przyspieszyć zakupy dla wojska foreignpolicy.com foreignpolicy.com. Proces jest transparentny do tego stopnia, że dostawy są często ogłaszane lub dokumentowane, a także istnieje odpowiedzialność (np. byli ministrowie obrony byli poddawani kontroli za kontrakty importowe uawire.org).
  • Zalety: Legalność oraz skala – można sprowadzić dużą ilość sprzętu jednorazowo (np. całą partię dronów). Brak ryzyka konfiskaty przez władze ukraińskie, ponieważ są to wysyłki zatwierdzone. Ponadto oficjalne kanały mogą sprowadzać zabronione technologie, których prywatne osoby nie mogą legalnie nabyć (na przykład zaawansowane drony wojskowe z USA dostępne tylko za zgodą rządu).
  • Wady: Powolność i biurokracja. Na początku wojny żołnierze skarżyli się, że państwowy system zamówień nie dostarczał dostatecznej liczby dronów wystarczająco szybko opendemocracy.net. Nawet przy uproszczonych procedurach oficjalny zakup może wymagać przetargów, kontraktowania, koordynacji z rządami zagranicznymi, co zajmuje miesiące. Dodatkowo, oficjalny import często musi czekać na zgodę darczyńców – np. USA decydujące, jakie drony przekazać.
• Szary/wolontariacki import (nieoficjalna trasa): „Szare” szlaki zaopatrzenia to improwizowane, prowadzone przez wolontariuszy importowanie sprzętu wojskowego – często bez pełnego przestrzegania zwykłych przepisów. Wolontariusze i NGO skutecznie stworzyli równoległą sieć logistyczną pozwalającą sprowadzać drony, czasem posługując się kreatywnymi lub potajemnymi metodami. W chaosie roku 2022 wiele kluczowych towarów wojskowych (od hełmów po drony) trafiło na Ukrainę właśnie tym sposobem washingtonpost.com washingtonpost.com. Pod względem prawnym wolontariusze działają w szarej strefie. Na przykład prawo UE zabrania eksportu optyki wojskowej czy dronów bez licencji; wolontariusze uzyskują wtedy specjalne pozwolenia lub po prostu przewożą sprzęt osobiście, unikając papierologii. Rząd ukraiński po cichu poparł te działania, znosząc cła oraz upraszczając odprawę celną dla wolontariuszy, o czym wspomniano, w praktyce legalizując większość takich akcji po stronie ukraińskiej voxukraine.org. Jednak część działań – np. przemyt towarów podwójnego zastosowania czy omijanie zagranicznych zakazów – jest technicznie nielegalna w kraju pochodzenia (np. zakaz DJI sprzedaży bezpośredniej Ukrainie spowodował, że wolontariusze kupowali drony DJI w krajach trzecich i przemycali je na Ukrainę) voxukraine.org.
  • Sposoby obejścia przepisów: Wolontariusze opracowali różne sposoby obejścia prawa. Do najczęstszych należało fałszywe deklarowanie przesyłek (np. zgłaszanie dronów jako „zabawek” lub sprzętu fotograficznego na dokumentach celnych), rozkładanie dronów na części i wysyłka w oddzielnych paczkach, by uniknąć kontroli, albo przewóz sprzętu w bagażu osobistym (rzadziej sprawdzanym niż fracht). Wiele grup wolontariackich współpracuje z przychylnymi urzędnikami: ukraińska służba celna często przepuszcza konwoje wolontariuszy z pomocą, dając im faktycznie nieformalną zgodę. Pojawiają się również doniesienia o wykorzystywaniu osobistych kontaktów do przyspieszania odprawy – np. uzyskiwanie listu od jednostki wojskowej lub ministerstwa potwierdzającego, że przewożony ładunek jest oficjalnie potrzebny, co pozwala uniknąć opóźnień. Decyzja Narodowego Banku o umożliwieniu wolontariuszom zakupu walut obcych na potrzeby obronne ukrinform.net jest kolejnym przykładem legalizacji szarych działań.
  • Ryzyka: Ponieważ te importy nie zawsze odbywają się zgodnie z przepisami, ryzyko jest wyższe. Na granicach zagranicznych wolontariusze ryzykują konfiskatę sprzętu, jeśli nie mają odpowiednich licencji eksportowych. Na Ukrainie, zanim wprowadzono zwolnienia podatkowe, zdarzały się przypadki zatrzymywania przesyłek na granicy z powodów celnych – jak w przypadku 500 dronów opóźnionych na granicy z Polską, które zostały wydane dopiero po interwencji społecznej forbes.com. Jest też ryzyko osobiste: osoby przewożące furgonetki ze sprzętem wojskowym przez strefę wojny są narażone na ataki z powietrza czy kontakt z linią frontu. Jeden z wolontariuszy opisywał sytuacje, gdy niemal zginął podczas dostaw do Kijowa na początku wojny washingtonpost.com washingtonpost.com. Szary import nie daje też oficjalnej gwarancji ani wsparcia – jeśli importowany przez wolontariusza dron się zepsuje, nie ma prostej możliwości reklamacji. Wraz z postępem wojny rośnie też ryzyko prawne w razie ponownego wprowadzenia regulacji (choć w 2025 roku trendem jest dalsza pobłażliwość wobec wolontariuszy, a nie zaostrzanie przepisów).

Różnice proceduralne: Oficjalny import odbywa się zwykle standardową procedurą – udokumentowane zamówienia, deklaracje celne (często tajne lub dyplomatyczne), inwentaryzacja po przyjęciu do kraju – podczas gdy import szary opiera się na procedurach nieformalnych – minimalna papierologia, czasem przekraczanie granicy bez zgłoszenia (zwłaszcza w pierwszych miesiącach wojny przed zmianą przepisów). Jednak granica się zaciera: dzięki stworzeniu zwolnień prawnych i list szybkiego dostępu Ukraina w zasadzie sformalizowała większość wolontariackiego importu. Służba celna prowadzi wręcz listę towarów obronnych (drony, celowniki itp.), które mogą wjeżdżać z całkowitym minimum kontroli voxukraine.org. Oznacza to, że furgonetka wolontariusza może dziś przekroczyć granicę szybciej niż komercyjna przesyłka w czasie pokoju – to odwrócenie zwykłego porządku na rzecz szybkości.

Podsumowując, oficjalne kanały dają legalność i koordynację na dużą skalę, ale mogą być wolniejsze i uzależnione od procedur państwowych. Szare/wolontariackie drogi oferują szybkość i elastyczność, dostarczając pilnie potrzebne drony nawet w kilka dni, lecz wiążą się z niejasnościami prawnymi oraz osobistym ryzykiem. Obydwa kanały okazały się kluczowe: na początku konfliktu luki zaopatrzeniowe wypełniali wolontariusze, później oficjalna pomoc została zwiększona. Strategia Ukrainy polegała na wspieraniu obu kanałów – redukcji biurokracji dla inicjatyw prywatnych przy równoczesnych negocjacjach dużych dostaw od sojuszników foreignpolicy.com cepa.org. Takie podwójne podejście pozwoliło stworzyć „łańcuch dostaw całego społeczeństwa” dla dronów, łącząc formalne i nieformalne metody cepa.org.

Główni zagraniczni dostawcy i najczęściej importowane modele dronów

Na początku wojny Ukraina w dużym stopniu polegała na dronach zagranicznej produkcji, a import wciąż pozostaje kluczowym źródłem niektórych zaawansowanych lub produkowanych masowo BSP. Na rok 2025 główni dostawcy i importowane modele dronów (wg kraju/producenta) dla obrony Ukrainy to:

• Chiny (DJI i inni): Pod względem ilości Chiny są głównym źródłem dronów importowanych na Ukrainę. Tylko w pierwszym kwartale 2025 roku Ukraina sprowadziła ok. 127 800 cywilnych dronów, z czego 98% pochodziło z Chin uawire.org uawire.org. Są to głównie modele quadrocopterów DJI (seria Mavic, seria Matrice itp.), które – choć „cywilne” – stały się wszechobecne na polu walki. Szczególnie Mavic 3 firmy DJI stał się podstawowym narzędziem oddziałów liniowych – dziesiątki tysięcy wykorzystano do rozpoznania i zrzucania granatów mezha.media mezha.media. (Każdy pluton piechoty może mieć kilka dronów DJI jako „oczy w niebie”). DJI oficjalnie wstrzymało bezpośrednią sprzedaż do Ukrainy już w 2022 roku, ale ukraińscy importerzy po prostu kupują sprzęt przez kraje trzecie voxukraine.org. Efektem jest stały napływ chińskich dronów, praktycznie wszystkie bezcłowe, na ukraińskie pole walki. Poza DJI, inne chińskie marki, jak Autel (modele Autel Evo II oraz Evo Lite), również były sprowadzane przez wolontariuszy voxukraine.org. Te gotowe do użycia drony są cenione za dostępność i łatwość obsługi – „można je kupić tu i teraz… problemem nie jest brak sprzętu, ale brak środków” na zakup kolejnych mezha.media mezha.media.
• Turcja (Baykar): Turcja była jednym z pierwszych dostawców dronów wojskowych dla Ukrainy. Bayraktar TB2, średniopłatowy, długodystansowy (MALE) bojowy BSP, stał się znany w 2022 roku dzięki skutecznym atakom na cele rosyjskie. Ukraina posiadała ok. 20 TB2 na początku inwazji cepa.org, pozyskanych poprzez import od tureckiego producenta Baykar Makina w latach 2021–2022. TB2 przenosi cztery bomby kierowane laserowo i może pozostawać w powietrzu przez 27 godzin cepa.org, umożliwiając prowadzenie uzbrojonego rozpoznania. Dodatkowe jednostki TB2 zostały sfinansowane społecznie (m.in. publiczne zbiórki na Ukrainie i Litwie, Baykar przekazał wtedy drony za darmo jako wsparcie). Intensywne użycie TB2 na początku wojny skutkowało stratami (rosyjskie systemy OPL się poprawiły), ale wciąż są symbolem dronowego arsenału Ukrainy. Turcja pogłębia współpracę – inwestuje w zakład produkcyjny na Ukrainie i potencjalnie dostarcza nowe modele. Innym tureckim dronem wymienianym w kontekście pomocy jest Kargu (amunicja krążąca), ale TB2 zdecydowanie jest głównym tytułowym systemem z Turcji. Rola Turcji jest szczególna: dostarczyła uderzeniowego drona klasy NATO, kiedy inni tego nie robili, dając Ukrainie przewagę jakościową w 2022 roku cepa.org cepa.org.
• Stany Zjednoczone: USA dostarczyły różne drony w ramach pakietów pomocy wojskowej. Obejmują one:
  • Kamikadze Switchblade: Drony AeroVironment Switchblade 300 (krótkiego zasięgu) i Switchblade 600 (przeciwpancerne amunicje krążące) były jednymi z pierwszych dostarczonych na Ukrainę przez USA (setki od 2022 r.) en.wikipedia.org. Są to jednorazowe drony uderzeniowe, które taranują cele. Uzupełniają ukraiński arsenał w atakowaniu pojazdów czy okopów poza wzrokiem żołnierza.
  • Drony krążące Phoenix Ghost: Platforma podobna do Switchblade, przekazana Ukrainie przez USA (szybko opracowana specjalnie dla Ukrainy). Ok. 600 dostarczonych w latach 2022–2023 en.wikipedia.org.
  • Bezzałogowe systemy rozpoznawcze: USA wysłały drony RQ-20 Puma – ręcznie odpalane skrzydlate rozpoznawcze BSP z kamerą en.wikipedia.org. Zapewniają jednostkom poziomu plutonu czy kompanii zasięg ISR (rozpoznania, obserwacji i wywiadu) ponad 10 km, czyli znacznie więcej niż małe quadrocoptery. Dostarczono dziesiątki zestawów Puma. USA przekazały także drony ScanEagle (Boeing/Insitu) – większe, katapultowe, wyposażone w zaawansowane sensory cepa.org. ScanEagle może patrolować godzinami i przekazywać obraz na żywo do korygowania ognia artylerii.
  • USA nie przekazały Ukrainie swoich bardzo dużych dronów (jak MQ-1C Gray Eagle czy MQ-9 Reaper, które rozważano, ale ostatecznie nie zatwierdzono), ale stale dostarczają taktyczne bezzałogowce. W 2023 r. USA ogłosiły wsparcie w postaci dronów odpornych na cyberataki oraz więcej amunicji krążącej, dostosowując pomoc do potrzeb na froncie. Wszystkie te amerykańskie systemy trafiają do Ukrainy oficjalnymi kanałami pomocy wojskowej.
• Polska: Jako bliski sąsiad Polska jest hubem transferowym. Polskie podmioty dostarczyły amunicję krążącą WB Electronics Warmate (polski odpowiednik Switchblade – mały dron jednorazowy, uderzeniowy). Warmate jest wykorzystywany przez Ukraińców już przed 2022 r. i nadal jego dostawy są kontynuowane po cichu. Polska zapewniła także FlyEye – nieuzbrojone drony rozpoznawcze (WB Electronics), służące do kierowania artylerią – Ukraina posiadała je już przed wojną i otrzymała kolejne partie. Dodatkowo polskie sklepy stały się miejscem zakupów cywilnych dronów przez wolontariuszy po bezpośrednim zakazie DJI. Polska, zarówno przez rząd, jak i oddolnie, przekazała Ukrainie tysiące dronów DJI (kupionych detalicznie w UE). Ogólnie Polska jest często pośrednikiem w dostawach innych krajów i logistyczną bramą, ale bezpośrednio przekazuje też własną technologię dronową.
• Inne kraje NATO/Europy: Kilka innych państw zachodnich przekazało BSP:
  • Niemcy: Dostarczyły Quantum-Systems Vector – zaawansowanego elektrycznego drona rozpoznawczego VTOL. Model Vector chwalony był za optykę i został użyty na linii frontu cepa.org. Niemcy wraz z Norwegią podarowały też Teledyne FLIR Black Hornet – mikro-drony wielkości dłoni, przydatne do rozpoznania w terenie miejskim (Ukraina otrzymała ich flotę w 2022 r. dla sił specjalnych).
  • Wielka Brytania: Przekazała szereg systemów bezzałogowych, m.in. ciężkie drony quadrocoptery T150 do dostarczania zaopatrzenia oraz wspomniane już Black Hornety (we współpracy z Norwegią). Brytyjczycy rozważali także wsparcie dronami dalekiego zasięgu; w 2025 r. zapowiedzieli pakiet wsparcia obejmujący nienazwany BSP dalekiego zasięgu dla Ukrainy (prawdopodobnie wariacja na temat drona-kruizowego Storm Shadow).
  • Norwegia: Oprócz współpracy przy Black Hornetach, norweska sieć wolontariuszy przekazała Ukrainie Griff 300 – ciężkiego drona transportowego (duży norweski multicopter o ładowności 300 kg) militarnyi.com. To bardziej wyspecjalizowany sprzęt, przeznaczony głównie do transportu ładunków lub ewentualnie amunicji.
  • NATO jako całość: Trwały napływają drobne drony rozpoznawcze i taktyczne, np. RQ-11 Raven (amerykański, ręcznie wyrzucany minidron), Parrot ANAFI USA (mikrodron francusko-amerykański, wymieniany na liście zakupów wolontariuszy) voxukraine.org i inne. Nawet drony izraelskie mogły trafić na Ukrainę pośrednio (Izrael oficjalnie objął embargiem sprzęt wojskowy, ale cywilne lub stare modele, jak projekty zbliżone do FlyEye, pojawiły się na Ukrainie, prawdopodobnie przez Polskę).
• Ważne braki: Jedną z kategorii dostawców nieobecnych z powodów politycznych są chińskie drony wojskowe – choć Chiny dominują w dronach cywilnych, oficjalnie nie przekazały wojskowych BSP Ukrainie (a wręcz ograniczyły sprzedaż zaawansowanych podzespołów dronowych na Ukrainę mezha.media). Również Izrael nie przekazał Ukraina swoich wojskowych dronów (np. Hermes czy Heron), z powodu wrażliwych uwarunkowań politycznych. Z tego względu Ukraina polega na alternatywach zachodnich lub własnych do większych dronów.

Najczęściej importowane modele: Podsumowując, najczęściej importowane drony w arsenale Ukrainy na 2025 rok to:

• Seria DJI Mavic (Chiny): Małe quadcoptery do rozpoznania i zrzucania granatów – zdecydowanie najliczniejsze, setki tysięcy pozyskanych poprzez import mezha.media uawire.org.
• Seria DJI Matrice (Chiny): Większe quadcoptery wykorzystywane do rozpoznania i cięższych zrzutów (również szeroko kupowane przez wolontariuszy).
• Autel Evo II (Chiny): Alternatywa dla DJI używana w mniejszych ilościach przez niektóre jednostki voxukraine.org.
• Bayraktar TB2 (Turcja): Bojowy dron MALE, wykorzystywany do uderzeń i obserwacji w 2022 roku oraz nadal pozostający na wyposażeniu (pomógł zniszczyć rosyjską obronę powietrzną i pancerz na początku wojny) cepa.org cepa.org.
• Switchblade 300/600 (USA): Amunicja krążąca do ataków jednokierunkowych, używana do walki odpowiednio z piechotą i pojazdami opancerzonymi.
• Phoenix Ghost (USA): Amunicja krążąca, funkcjonalnie podobna do Switchblade, używana od 2022 roku.
• RQ-20 Puma (USA): Ręcznie startujący dron ISR do rozpoznania na szczeblu pluton/kompania cepa.org.
• ScanEagle (USA): Dron ISR o dłuższej wytrzymałości służący do naprowadzania ognia, przekazany przez USA cepa.org.
• Black Hornet nano (Norwegia/Wielka Brytania): Miniaturowe drony rozpoznawcze dla sił specjalnych (pozwalają na „zajrzenie za róg” podczas walki miejskiej).
• Vector (Niemcy): Zaawansowany dron rozpoznawczy z możliwością pionowego startu i lądowania, wykorzystywany do rozpoznania przez jednostki liniowe cepa.org.
• Warmate (Polska): Dron typu amunicja krążąca z ładunkiem wybuchowym, używany do atakowania celów na dystansie do ~30 km.
• FlyEye (Polska): Mały płatowiec rozpoznawczy używany do korygowania artylerii (wsparcie przedwojenne i obecnie).
• Różne drony COTS (komercyjne z półki): np. Parrot Anafi (francuski), obserwowany w dostawach wolontariackich voxukraine.org oraz inne modele konsumenckie zaadaptowane do celów militarnych.

Warto zaznaczyć, że do 2024 roku drony produkcji krajowej stanowiły coraz większą część ukraińskiej floty bezzałogowców (zobacz kolejny rozdział), szczególnie w rolach ataku jednokierunkowego. Jednak import pozostaje kluczowy dla zdolności, których Ukraina nie może jeszcze produkować na dużą skalę (np. zaawansowana optyka, termowizja dla dronów czy niektóre platformy dalekiego zasięgu) oraz po prostu ze względu na ilości (tanie chińskie drony zaspokajają pilne potrzeby frontu).

Krajowa produkcja wojskowych dronów na Ukrainie w 2025 roku

W ciągu ostatnich trzech lat Ukraina zbudowała prężny przemysł dronowy, niemal od zera. Na rok 2025 produkuje szeroką gamę dronów wojskowych, a jej możliwości szybko rosną:

• Eksplozja krajowych producentów: Przed 2022 rokiem istniało na Ukrainie jedynie kilka firm produkujących drony (ok. 7). Obecnie działa tam około 500 krajowych producentów dronów georgetownsecuritystudiesreview.org georgetownsecuritystudiesreview.org. Dane te (z Ministerstwa Transformacji Cyfrowej) obejmują duże firmy, małe startupy i nawet warsztaty wolontariackie prowadzące już działalność formalnie. Wzrost umożliwiła deregulacja i wsparcie ze strony rządu (ulgi podatkowe, granty) foreignpolicy.com foreignpolicy.com. Firmy nie muszą już zmagać się z dawną biurokracją – obecnie certyfikacja dostaw dla wojska trwa 2–3 miesiące zamiast lat foreignpolicy.com foreignpolicy.com, a limit zysku na produktach obronnych zwiększono z 3% do 25%, by zachęcić do inwestycji foreignpolicy.com. Rezultatem jest dynamiczny ekosystem innowacji dronowych na Ukrainie.
• Wolumen produkcji: Krajowa produkcja dronów na Ukrainie wystrzeliła w górę. W 2024 roku ukraińscy producenci wyprodukowali ponad 2 miliony dronów FPV (pierwszoosobowych, samobójczych), w porównaniu do kilku tysięcy w 2022 georgetownsecuritystudiesreview.org georgetownsecuritystudiesreview.org. To właśnie te małe, wybuchowe drony używane w rojach przeciwko rosyjskiemu pancerzowi i okopom. Pod koniec 2024 roku krajowi producenci dostarczali 96% dronów konsumowanych przez ukraińskie wojsko (tylko ok. 4% importowane) georgetownsecuritystudiesreview.org. Potencjał stale rośnie: miesięczna produkcja dronów FPV wzrosła z 20 000 sztuk na początku 2024 do 200 000 sztuk miesięcznie w 2025 georgetownsecuritystudiesreview.org georgetownsecuritystudiesreview.org. Prezydent Zełenski oświadczył w lutym 2025, że Ukraina może produkować nawet 4 miliony dronów rocznie przy obecnym tempie georgetownsecuritystudiesreview.org georgetownsecuritystudiesreview.org. Ta masowa produkcja to świadoma strategia – zalew ilościowy, aby przeciwnik nie był w stanie skutecznie się bronić, przy jednoczesnej poprawie jakości georgetownsecuritystudiesreview.org.
• Zakres typów dronów: Ukraina projektuje i buduje dziś praktycznie każdą klasę BSP (bezzałogowych statków powietrznych):
  • Małe drony rozpoznawcze: np. Leleka-100 (DeViRo) i Furia A1-S (Athlon Avia) to rodzime lekkie BSP używane od 2014 roku i stale ulepszane. Zapewniają rozpoznanie ISR (wywiad, dozór, rozpoznanie) dla jednostek batalionowych na dystansie 50+ km. Shark, wprowadzony w 2023 przez Ukrspecsystems, to zaawansowany dron rozpoznawczy z radarem ground-moving target indicator, umożliwiający śledzenie ruchomych celów w czasie rzeczywistym cepa.org. Shark może operować nawet 60 km za linią frontu i został zaprojektowany do współpracy z zachodnią artylerią, np. HIMARS.
  • Drony FPV i samobójcze: To stała się ukraińska specjalność. Dziesiątki startupów budują tanie drony FPV z ładunkami wybuchowymi – to zwykle zmodyfikowane drony wyścigowe z kamerą, sterowane przez operatora, przenoszące ładunek (np. granat lub RPG). Ukraina produkuje drony bombowe (zrzuty), amunicję krążącą (atak jednokierunkowy) i “zabójców Lancetów” (drony do polowania na rosyjskie Lancety) georgetownsecuritystudiesreview.org. Drony Punisher i Rex (UA Dynamics – firma Armadrone założona przez weteranów) to przykłady małych płatowców-samobójców: Punisher przenosi ~3 kg bombę, może razić cele powyżej 30 km, z raportowaną wysoką skutecznością cepa.org cepa.org. Minister obrony Reznikow powiedział, że Ukraina stała się największym na świecie producentem taktycznych i dalekozasięgowych BSP pod względem wolumenu georgetownsecuritystudiesreview.org, głównie dzięki zalewowi FPV i amunicji krążącej.
  • Średnie BSP i UCAV: Kilka firm buduje już BSP średniego zasięgu, wyższej klasy. Przykład: Ukrspecsystems PD-2 – dron rozpoznawczy napędzany silnikiem spalinowym (8-10 godzin lotu), przenosi kamery lub niewielkie uzbrojenie. PD-2 był używany przez wojsko i marynarkę. Są też Raybird-3 (ACS-3) firmy Skyeton (długi czas lotu, korygowanie artylerii) oraz Aerodrone (cytowane przez byłego szefa Microsoft Ukraina foreignpolicy.com) – skonstruował ciężkie BSP np. E300 Enterprise zdolny do przenoszenia kilkudziesięciu kilogramów. Mogą one zastępować importowane ScanEagle, a nawet Bayraktar w niektórych zadaniach.
  • Drony dalekiego zasięgu: Ukraina rozpoczęła produkcję dronów zdolnych do głębokich uderzeń na terytorium Rosji. Już w 2023 roku UkrOboronProm (konsorcjum państwowe) ogłosił rozwój drona o zasięgu 1000+ km i głowicy 75 kg. Prawdopodobnie to one atakowały Moskwę i inne dalekie cele pod koniec 2023 r. (Szczegóły są tajne, ale drony „Bober” i „Strizh” przypisywane były Ukrainie podczas tych ataków euromaidanpress.com.) Dodatkowo prywatne firmy prezentowały drony dalekiego zasięgu: np. Jupiter (Yupiter) i Rubaka. Ukraina stworzyła więc już także własne „drony-pociski manewrujące” do strategicznych operacji, co jest dużym postępem – de facto substytut broni, której nie mogła pozyskać u sojuszników (do czasu przekazania ATACMS itp.).
  • Drony przechwytujące i odporne na walkę radioelektroniczną: Branża rozwija się także w kierunku dronów zwalczających inne drony oraz systemów specjalnych. Powstają np. drony przechwytujące (do taranowania lub sieciowania wrogich BSP) georgetownsecuritystudiesreview.org. Trwają prace nad modelami sterowanymi przez światłowód lub z naprowadzaniem AI, odpornymi na zakłócenia georgetownsecuritystudiesreview.org – kluczowa kwestia wobec nasilających się działań rosyjskiej walki elektronicznej. W jednym przypadku ukraińska firma Vyriy wyprodukowała 1 000 dronów z wyłącznie krajowych komponentów (kontrolery lotu, radio, silniki itd.), co znacznie zwiększa niezależność od importu georgetownsecuritystudiesreview.org georgetownsecuritystudiesreview.org. To pozwala ukraińskim BSP lepiej przetrwać w środowisku EW i ogranicza wrażliwość na zaburzenia w łańcuchu dostaw.
• Drony nawodne: Choć pytanie dotyczy głównie „dronów wojskowych” w sensie lotniczym, Ukraina opracowała też bezzałogowe jednostki nawodne (USV) – „morskie drony”. Były one krajową konstrukcją i atakowały rosyjskie okręty. W 2023 roku ukraińskie „łodzie-drony” skutecznie atakowały okręty na Morzu Czarnym i Most Krymski. Przykładowo Magura V5 (prywatny producent) ma zasięg 450 mil morskich i spory ładunek wybuchowy. Te USV rozszerzają dronową wojnę Ukrainy na morze i świadczą o innowacyjności kraju. Do 2025 r. Ukraina jest jednym z nielicznych państw wykorzystujących roje dronów powietrznych i morskich w realnej walce.
• Zdolności i wpływ: Możliwości ukraińskich dronów krajowej produkcji radykalnie wzrosły w krótkim czasie. Obejmują dziś wszystkie poziomy działań:
  • Taktyczny: tanie quadcoptery i FPV dostępne już na szczeblu plutonu, dające „oczy w niebie” i bliskie wsparcie ogniowe cepa.org cepa.org.
  • Operacyjny: większe drony typu PD-2 czy Shark, zapewniające rozpoznanie i naprowadzanie artylerii na poziomie brygad lub całego teatru (i także bezpośrednie rażenie ważnych celów).
  • Strategiczny: dalekozasięgowe drony uderzeniowe zdolne do sięgania głęboko na tyły przeciwnika, niszcząc zaplecze logistyczne i dowodzenie (potwierdzone atakami na bazy i magazyny daleko od linii frontu georgetownsecuritystudiesreview.org).
  Wskaźnik skuteczności ukraińskich dronów znacząco wzrósł wraz z doświadczeniem – najlepsze modele osiągają nawet 70% trafień, wobec ~30% na początku wojny georgetownsecuritystudiesreview.org. Ilość również pomaga: zalewając front tysiącami dronów, Ukraina rekompensuje straty od rosyjskiego EW czy OPL georgetownsecuritystudiesreview.org. Ukraina wyszkoliła już 60 eskadr dronów szturmowych oraz wprowadziła drony do swojej doktryny cepa.org cepa.org.
• Najważniejsze modele/producenci krajowi: Oto kilka najważniejszych ukraińskich dronów na rok 2025:
  • Leleka-100: Średni BSP ISR używany od 2015, z zasięgiem 100+ km. Producent: DeViRo, startuje z katapulty, niezawodne rozpoznanie; fundacja „Come Back Alive” kupowała je dla armii voxukraine.org voxukraine.org.
  • A1-S Furia: Mały płatowiec firmy Athlon Avia, ~2 godziny lotu, rozpoznanie, korygowanie artylerii.
  • PD-2: UkrSpecSystems, uniwersalny BSP (dwa belki ogonowe), możliwy montaż kamer i bomb. Używany w rozpoznaniu i eksportowany przed wojną.
  • Shark: (UkrSpecSystems) Zaawansowany dron rozpoznawczy z 2023, zaprojektowany do działania pod silnym zakłócaniem, przekazuje dane do naprowadzania ognia (w tym HIMARSów).
  • Punisher/RAM II: Punisher (UA Dynamics/Armadrone) i RAM II (amunicja krążąca spółek Ukroboronpromu) to drony do „cichych” uderzeń na zaplecze/przeciwko pancerzowi.
  • R18 Octocopter: Ciężki, DIY-dron rozwijany przez Aerorozvidka; własna konstrukcja ośmiorotora z możliwością zrzutu moździerzy, skuteczny nocą przeciwko czołgom.
  • ACE One / SkyKnight: Prototypy bojowych BSP (UCAV) firm prywatnych – np. duży BSP AeroDrone zdolny do przenoszenia ppk, celem jest stworzenie rodzimego MALE na miarę Bayraktara czy amerykańskiego Reapera.
  • USV nawodne: np. seria Toloka w inicjatywie Brave1 oraz Magura – bezzałogowe łodzie z ładunkiem wybuchowym.
• Inicjatywy rządowe: Rząd Ukrainy aktywnie wspiera przemysł dronowy. Program „Armia Dronów” (Ministerstwo Transformacji Cyfrowej) pozyskuje fundusze i zamawia drony zarówno importowane, jak i krajowe cepa.org. Akcelerator Brave1 (od 2023) wypłaca granty startupom dronowym, integrując 1 500 firm obronnych w sieć obejmującą 3 500+ projektów georgetownsecuritystudiesreview.org georgetownsecuritystudiesreview.org. Na początku 2025 r. Brave1 wypłacił już ponad 470 grantów o wartości 1,3 miliarda ₴ (ok. 35 mln dollarów) na wsparcie R&D georgetownsecuritystudiesreview.org georgetownsecuritystudiesreview.org. Cel strategiczny: Ukraina chce być „Doliną Krzemową technologii obronnej”, wykorzystując swoje IT i doświadczenie z frontu do liderowania w dronach i robotyce georgetownsecuritystudiesreview.org georgetownsecuritystudiesreview.org.

Podsumowując: krajowa produkcja dronów bojowych na Ukrainie w 2025 roku to różnorodny i dynamicznie rozwijający się sektor. Państwo osiągnęło w dużej mierze samowystarczalność w dronach taktycznych (krajowe modele stanowią gros floty), bardzo szybko nadgania w kategoriach zaawansowanych. Wojna stała się impulsem do innowacji: z kraju, który niemal wszystkie drony importował w 2021 roku, Ukraina przeszła do masowej produkcji w 2024 georgetownsecuritystudiesreview.org. Drony z ukraińskich zakładów są tańsze i lepiej dostosowane (np. do rosyjskich EW georgetownsecuritystudiesreview.org), a krajowa produkcja pozwala Ukrainie prowadzić kampanię niezależnie w znaczącym stopniu. Wciąż pozostają wyzwania – podniesienie jakości do poziomu ilości, scalenie systemów – jednak w 2025 r. ukraińskie możliwości dronowe to miks najlepszych technologii z importu i imponującego wachlarza rodzimych BSP, których jeszcze kilka lat temu po prostu nie było foreignpolicy.com foreignpolicy.com.

Źródła: Informacje zawarte w tym raporcie pochodzą z oświadczeń rządu Ukrainy, agencji informacyjnych oraz ośrodków analizy obronnej, w tym aktualizacji prawa podatkowego voxukraine.org golaw.ua, raportów służby celnej uawire.org, relacji wolontariuszy washingtonpost.com oraz analiz ośrodków badań nad bezpieczeństwem georgetownsecuritystudiesreview.org georgetownsecuritystudiesreview.org, w celu przedstawienia aktualnego stanu na rok 2025. Wszystkie odniesienia źródłowe zostały zamieszczone w tekście powyżej.